ΚΑΤΟΙΚΟΙ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ

Ένα φυσικό πρόσωπο είναι φορολογικός κάτοικος εξωτερικού, εφόσον  έχει σε κάποια χώρα του εξωτερικού τη μόνιμη ή κύρια κατοικία του ή τη συνήθη διαμονή του ή το κέντρο των ζωτικών του συμφερόντων. Το συγκεκριμένο συμπέρασμα τεκμαίρεται από το άρθρο 4 του Κώδικα Φορολογίας Εισοδήματος (ν. 4172/2013).

Επιπλέον, ένα φυσικό πρόσωπο που βρίσκεται σε μια χώρα του εξωτερικού συνεχώς για χρονικό διάστημα που υπερβαίνει τις 183 ημέρες, συμπεριλαμβανομένων και σύντομων διαστημάτων παραμονής στην Ελλάδα, είναι κάτοικος εξωτερικού από την πρώτη ημέρα παρουσίας του εκεί. 

Μέχρι σήμερα, οι αρμόδιες Δ.Ο.Υ. και οι ελεγκτικοί μηχανισμοί δεν διαθέτουν στοιχεία αναφορικά με την περίοδο διαμονής ενός φορολογικού κατοίκου εξωτερικού στην Ελλάδα. Συνεπώς, στις περιπτώσεις ελέγχου, δεν μπορεί να διαπιστωθεί το θέμα της φυσικής παρουσίας. Γι’ αυτό ο έλεγχος περιορίζεται στην επισκόπηση μιας σειράς δικαιολογητικών εγγράφων (πιστοποιητικό φορολογικής κατοικίας, μισθωτήριο, σύμβαση εργασίας κ.α.).

Τα φυσικά πρόσωπα που επιθυμούν να μεταφέρουν τη φορολογική τους κατοικία στο εξωτερικό οφείλουν να υποβάλουν αίτηση, από 1η Ιανουαρίου και το αργότερο έως την τελευταία εργάσιμη ημέρα του πρώτου δεκαήμερου του Μαρτίου του φορολογικού έτους που ακολουθεί το έτος αναχώρησης, στο Τμήμα ή Γραφείο Συμμόρφωσης και Σχέσεων με τους Φορολογουμένους της Δ.Ο.Υ. όπου είναι υπόχρεοι υποβολής δήλωσης φορολογίας εισοδήματος ως φορολογικοί κάτοικοι Ελλάδας.

Τα δικαιολογητικά που απαιτούνται είναι τα εξής:

• πιστοποιητικό φορολογικής κατοικίας ή
• αντίγραφο της εκκαθάρισης της φορολογικής δήλωσης ή
• αντίγραφο της φορολογικής δήλωσης.

Σε περίπτωση που ο φορολογούμενος αντιμετωπίζει αδυναμία προσκόμισης των παραπάνω εγγράφων, τότε απαιτείται βεβαίωση από οποιαδήποτε άλλη δημόσια ή δημοτική ή άλλη αναγνωρισμένη αρχή, με την οποία θα αποδεικνύεται η μόνιμη και σταθερή εγκατάσταση του προσώπου αυτού στο άλλο κράτος.

Επιπλέον των παραπάνω ο φορολογούμενος οφείλει να προσκομίσει, κατά περίπτωση, και τα κάτωθι:

• σύμβαση εργασίας στην αλλοδαπή
• βεβαίωση υγειονομικής ασφάλισης στο εξωτερικό
• εγγραφής σε δημοτολόγιο της εν λόγω χώρας
• έναρξης επαγγελματικής δραστηριότητας στην εν λόγω χώρα
• δικαιολογητικό ύπαρξης μισθωμένης ή ιδιόκτητης κατοικίας
• αποδεικτικό από Λογαριασμούς Κοινής Ωφέλειας
• αποδεικτικό ύπαρξης τραπεζικού λογαριασμού στην αλλοδαπή
• εγγραφής ή παρακολούθησης σχολείων των τέκνων στη χώρα αυτή
  
  

Οι φορολογικοί κάτοικοι εξωτερικού με φορολογικές υποχρεώσεις στην Ελλάδα οφείλουν να ορίσουν φορολογικό εκπρόσωπο με φορολογική κατοικία και διεύθυνση στην Ελλάδα. Η έγγραφη δήλωση πρέπει να έχει βεβαιωμένο το γνήσιο υπογραφής. Ο φορολογικός εκπρόσωπος θα λαμβάνει την αλληλογραφία με τη φορολογική διοίκηση. Ο φορολογικός εκπρόσωπος δεν φέρει καμία ευθύνη για την εκπλήρωση ή μη των φορολογικών υποχρεώσεων του φορολογικού κατοίκου εξωτερικού.

Για τη γνησιότητα των αλλοδαπών δημοσίων εγγράφων, τα οποία έχουν συνταχθεί στο έδαφος του αλλοδαπού κράτους, απαιτείται σφραγίδα της Χάγης (apostille). Επίσης απαιτείται επίσημη μετάφραση στην Ελληνική γλώσσα. Από τη διαδικασία αυτή εξαιρούνται  τα πιστοποιητικά φορολογικής κατοικίας που εκδίδουν  ΗΠΑ και Τουρκία, στο πλαίσιο των ΣΑΔΦΕ που έχουν συναφθεί με τη χώρα μας.

Οι κάτοικοι εξωτερικού υποχρεούνται σε υποβολή δήλωσης στην Ελλάδα μόνον όταν αποκτούν πραγματικό εισόδημα, από πηγές Ελλάδας, που φορολογείται με οποιονδήποτε τρόπο (π.χ. βάσει κλίμακας ή αυτοτελώς) ή απαλλάσσεται.

Επομένως υποχρεούνται σε υποβολή δήλωσης στην Ελλάδα μόνον όταν αποκτούν πραγματικό εισόδημα, όπως εισόδημα από τόκους, εισόδημα από ενοίκια, εισόδημα από δωρεών παραχώρηση χρήσης γης και ακινήτων, μερίσματα, κλπ.). Γίνεται συνεπώς σαφές ότι στην έννοια του πραγματικού εισοδήματος δεν συμπεριλαμβάνεται τεκμαρτό εισόδημα που υπολογίζεται με βάση τις δαπάνες διαβίωσης.

Αντίθετα, δεν έχουν υποχρέωση να υποβάλλουν δήλωση στην Ελλάδα, εφόσον δεν αποκτούν πραγματικό εισόδημα από πηγές Ελλάδας.
Έτσι ένας κάτοικος εξωτερικού που διαθέτει π.χ. δευτερεύουσα κατοικία/επιβατικό αυτοκίνητο στην Ελλάδα ή προβαίνει σε αγορά ακινήτου/αυτοκινήτου στην Ελλάδα, εφόσον δεν αποκτά πραγματικό εισόδημα στη χώρα μας, δεν υποχρεούται σε υποβολή δήλωσης φορολογίας εισοδήματος.

Γενικά, οι φορολογικοί κάτοικοι εξωτερικού (για την Ελλάδα φορολογικοί κάτοικοι εξωτερικού θεωρούνται μόνο αυτοί που έχουν ολοκληρώσει τη διαδικασία μεταφοράς του ΑΦΜ τους στη ΔΟΥ Κατοίκων Εξωτερικού), έχουν την ίδια προθεσμία φορολογικής δήλωσης με όλους τους λοιπούς φορολογούμενους όπως αυτή ισχύει κάθε χρόνο.

Εάν αποδειχθεί ότι ο φορολογούμενος είναι κάτοικος εξωτερικού και υπό την προϋπόθεση ότι δεν θεωρείται κάτοικος Ελλάδας κατά τις διατάξεις της εσωτερικής μας νομοθεσίας, είναι δυνατή η μεταβολή της φορολογικής του κατοικίας από την τρέχουσα ημερομηνία, χωρίς την υποχρέωση να υποβληθούν, στη Δ.Ο.Υ. όπου ο φορολογούμενος εμφανίζεται ως κάτοικος Ελλάδας, δηλώσεις φορολογίας εισοδήματος με το εισόδημα αλλοδαπής προέλευσης για τα έτη που απέδειξε ότι ήταν κάτοικος εξωτερικού.

Στην περίπτωση που ο φορολογούμενος υπέβαλε δηλώσεις φορολογίας εισοδήματος στην Ελλάδα επειδή αποκτούσε εισόδημα στη χώρα μας και αποδείξει εκ των υστέρων ότι είναι κάτοικος εξωτερικού, θα πρέπει να διενεργηθεί εκ νέου εκκαθάριση των φορολογικών δηλώσεων παρελθόντων ετών ως φορολογικού κατοίκου εξωτερικού, λαμβάνοντας υπόψη τις διατάξεις της παρ. 11 του άρθρου 9 του ν.2238/1994, όπως ίσχυαν κατά τα κρινόμενα έτη.

Σημειώνεται ότι αν ο φορολογούμενος αποκτούσε εισοδήματα στην Ελλάδα τα οποία δεν δήλωνε στο εξωτερικό – αν θεωρηθεί φορολογικός κάτοικος εξωτερικού – τότε ενδέχεται να αντιμετωπίσει συνέπειες στο αλλοδαπό κράτος.

To Συμβούλιο της Επικρατείας με την υπ’ αριθ. 1627/2020 απόφασή του έκρινε ότι: «…τα αιτήματα αυτά υποβάλλονται εντός του επόμενου έτους από εκείνο κατά το οποίο μετεβλήθη η κατοικία του ενδιαφερόμενου. Δεν μπορεί, ως εκ τούτου, να γίνει δεκτό αίτημα περί αναδρομικής μεταβολής φορολογικής κατοικίας, ήτοι αίτημα για έτος προγενέστερο του προηγούμενου της υποβολής αυτού έτους, ακόμη και αν από τα προσκομισθέντα ενώπιον της φορολογικής αρχής δικαιολογητικά και στοιχεία αποδεικνύεται η, κατά τον χρόνο αυτό, συνδρομή των θεμελιούντων τη μεταβολή της φορολογικής κατοικίας πραγματικών περιστατικών». 

Κάθε φορολογούμενος μπορεί να έχει μόνο μία φορολογική κατοικία. Πολλοί συγχέουν τη φορολογική κατοικία με τη συνήθη διαμονή και τη μόνιμη κατοικία. Αυτό είναι λάθος. Η εφορία δεν γνωρίζει αν κάποιος έχει φύγει στο εξωτερικό, αν ο ίδιος δεν το δηλώσει και δεν φροντίσει για τη μεταβολή της φορολογικής του κατοικίας στην αρμόδια τοπική εφορία.  Αν λοιπόν κάποιος παραλείψει να δηλώσει την μεταβολή της φορολογικής κατοικίας, τότε για την εφορία στην Ελλάδα θα συνεχίζει να θεωρείται φορολογικός κάτοικος Ελλάδας και θα υπόκεινται σε φορολογία για τα εισοδήματά του ως εξής:

Ο φορολογούμενος που έχει τη φορολογική κατοικία του στην Ελλάδα υπόκειται σε φόρο για το φορολογητέο εισόδημά του που προκύπτει στην ημεδαπή και την αλλοδαπή, ήτοι το παγκόσμιο εισόδημά του που αποκτάται μέσα σε ορισμένο φορολογικό έτος.

Ο φορολογούμενος που δεν έχει τη φορολογική κατοικία του στην Ελλάδα υπόκειται σε φόρο για το φορολογητέο εισόδημά του που προκύπτει στην Ελλάδα και αποκτάται μέσα σε ορισμένο φορολογικό έτος.

Οι συνέπειες που μπορεί να αντιμετωπίσει κάποιος, αν δεν δηλώσει την φορολογική του κατοικία στο εξωτερικό, εκτός από το ότι θα φορολογηθεί στην Ελλάδα για το παγκόσμιο εισόδημά του, μπορεί να είναι και άλλες όπως:  μόνιμος κάτοικος εξωτερικού που δεν δήλωσε την φορολογική του κατοικία στο εξωτερικό, αν θελήσει να φέρει χρήματα από την αλλοδαπή στην Ελλάδα θα πρέπει να είναι σε θέση να τα δικαιολογήσει, επίσης αν δεν δήλωσε το παγκόσμιο εισόδημα στην φορολογική δήλωση στην Ελλάδα, οι συνέπειες μπορεί να είναι πολύ σοβαρές.